Kult

Wyznaczone na dzień 11 października w kalendarzu rzymskim obchody święta imienia Radzyma do końca XVI w. z wolna zanikły. W Pradze od XVII w. nie obchodzono osobno uroczystości Radzyma, lecz włączono jego wspomnienie do święta Translacji z 25 sierpnia, bowiem obowiązywał wspólny ryt przeniesienia relikwii świętych: Wojciecha, Radzyma, Pięciu Braci Męczenników Międzyrzeckich. Tego dnia uroczystość miała dwie oracje. W pierwszej wspominano św. Wita patrona katedry Praskiej. Natomiast druga wspominała Radzyma i Pięciu Braci: Benedykta, Izaaka, Jana, Krystyna i Mateusza. W czytanej lekcji na ten dzień Radzyma wymieniano jako świętego. Kult Radzyma nie rozwinął się na większą skalę.

O kulcie Radzyma w Polsce nic pewnego nie da się powiedzieć po 1038 r. Pozostała tylko pamięć, która z biegiem czasu słabła ale nie zanikła zupełnie. 50) Ponieważ Radzym był bratem św. Wojciecha i świadkiem jego męczeńskiej śmierci a potem arcybiskupem gnieźnieńskim, więc to musiało rzutować na pamięć.

 

Dawny ołtarz główny w katedrze gnieźnieńskiej z 1765 r. posiadał sześć potężnych kolumn a między nimi postacie świętych polskich: Wojciecha, Bogumiła, Stanisława, Kazimierza i Radzyma. Ołtarz ten uległ zniszczeniu w czasie II wojny światowej, kiedy okupant niemiecki katedrę zamienił na salę koncertową. W starym kapitularzu katedry zachował się skopiowany w 1777 r. przez malarza Jabłońskiego obraz Tomasza Dolabelli-Włocha poświęcony Pięciu Męczennikom Międzyrzeckim, pośród których stoją w pontyfikalnych strojach postacie dwóch arcybiskupów gnieźnieńskich bł. Bogumiła i bł. Radzyma. Jest to jedyny wizerunek Radzyma z dawnych czasów. Powyższe stanowi przeświadczenie, że Radzym ma miejsce między polskimi świętymi.

Miejsca pochowków świętych a także ich groby stawały się ośrodkami kultu. Zainteresowanie miejscem pochówku bł. Radzyma w katedrze gnieźnieńskiej i brakiem jego relikwii odżyło w XX w. prowadzeniem przez bpa. Antoniego Laubitza prac wykopaliskowych w podziemiach katedry w latach 1929-31. Ze sprawozdania tych badań dowiadujemy się, że natrafiono na kilka grobów romańskich z obsadą kamienną. Jeden z nich w nawie głównej był odmienny. Został zbudowany z łupanych skorup granitowych i okrzesków (mający wyłom w sklepieniu) w identyczny sposób i tą samą techniką sklepienia przy kaplicy na lednickiej wyspie oraz przy kościółku św. Feliksa i Adaukta na Wawelu. Wewnątrz oprócz gruzu nie znaleziono żadnych śladów spopielenia ani kości. Był usytuowany obok grobu z nim sąsiadującym, który zajmował centralne miejsce kościoła. Okoliczności te dostatecznie uzasadniają, iż można przypuszczać że w grobie tym został pochowany ktoś bardzo znaczący skoro jemu taki monument sklepiony zbudowano. Ustalono więc dwa fakty: pierwszy, że spoczywał w nim Radzym a drugi, iż sąsiadujący z nim grób był sprawiony dla św. Wojciecha. Ów wyłom wystarczał do wyjęcia z niego zwłok. We wszystkich pozostałych grobach kamiennych znaleziono szczątki kości i widoczne ich spopielenia ślady. 52) W latach 1957-64 z inicjatywy prymasa Stefana Kardynała Wyszyńskiego pracownicy Pracowni Archeologicznej Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk w Gnieźnie pod kierownictwem prof. Kazimierza Żurowskiego ( 1909-87 ) przeprowadziła badania wykopaliskowe w podziemiach katedry gnieźnieńskiej. Zweryfikowano również wcześniejsze znaleziska bpa. Laubitza oraz uzyskano nowe informacje.

 

W czerwcu 1963 w podziemiach środkowej nawy głównej katedry między filarami V a XX natrafiono na grobowiec bez śladu kości, usytuowany na osi wschód-zachód został zbudowany z kamieni łączonych zaprawą gipsową o długości komory 220 cm a szerokości 60 cm. Współkierująca badaniami archeologicznymi dr Gabriela Mikołajczyk ( 1921-2002 ) przychyla się do sugestii i poglądów wczesniej wypowiadanych przez bpa. Laubitza (1861-1939) i ks. kan. Józefa Walkowskiego zm. 1865, iż z dużym prawdopodobieństwem może to być miejsce pochówku Radzyma.

Współczesne wizerunki bł. Radzyma powstały w okresie przygotowania obchodów uroczystości Tysiąclecia Chrztu Polski i w latach następnych. Okazałe okno w ścianie zachodniej między wieżami katedry gnieźnieńskiej wypełnia witraż powstały w 1966 r. W otoczeniu wizerunku Matki Bożej Częstochowskiej wśród świętych polskich jest postać bł. Radzyma.

W prezbiterium katedry pośród trzynastu witraży wykonanych w l. 1960-80 przedstawiających Najśw. Marię Pannę w chwale nieba i postacie świętych oraz historycznych osób czasów piastowskich w dwóch oknach widzimy postać Radzyma jako towarzysza misji św. Wojciecha oraz w scenie ustanowienia metropolii gnieźnieńskiej w towarzystwie cesarza Ottona III i księcia Bolesława Chrobrego. Wśród dziesięciu witraży nawy głównej katedry z l. 1989-94 przedstawiających życie św. Wojciecha w scenie jego śmierci przedstawiono Radzyma i Boguszę jako towarzyszy jego misji.

Wspomniane uroczystości, poza oddaniem wdzięczności Bogu za łaskę wiary, dały impuls do wydobycia jasnych historycznych momentów naszej polskiej religijnej i narodowej przeszłości oraz ukazania świetlanych postaci jako wzory godne naśladowania i czci w drugim Tysiącleciu. Jedną z nich jest Radzym-Gaudenty.

 

Prymas Polski Stefan Kardynał Wyszyński dnia 30 VI 1969 r. zwrócił się do Stolicy Apostolskiej z prośbą o wprowadzenie kultu bł. Radzyma do polskiego kalendarza liturgicznego. Watykańska Święta Kongregacja do spraw kultu bożego nadesłała pozytywną pisemną odpowiedź datowaną w Rzymie 18 I 1970 r. z zezwoleniem na kult liturgiczny bł. Radzyma-Gaudentego jako wyznawcy. Tegoż roku 19 września Prymas Polski wystawił dwa stosowne dekrety odnośnie wprowadzenia do kalendarza polskiego kultu bł. Radzyma Gaudentego oraz oficjum brewiarzowe i formularz mszalny z własną lekcją historyczną na dzień 14 października jako ,,wspomnienie obowiązkowe”, które dotychczas było świętem III klasy. W archidiecezji gnieźnieńskiej jest czczony jako patron miejscowy o szczególnym znaczeniu. Ks. Prymas z radością zachęcał duchowieństwo do odnowienia kultu i wiernych o rozbudzenie pobożności dla Radzyma-pierwszego arcybiskupa metropolity Świętego Kościoła Gnieźnieńskiego. Oddawana jemu cześć doznała pewnego przesłonięcia przez wciąż trwający kult św. Wojciecha Patrona Polski, którego Radzym był towarzyszem i powiernikiem. 54)

Bł. Radzym jest drugim współpatronem archidiecezji gnieźnieńskiej wraz ze św. Wojciechem i bł. Jolentą-klaryską.

Wiedziony pasterskim obowiązkiem ks. Stefan Kardynał Wyszyński erygował z dniem 1 VII 1981 r. parafię Rzymsko-Katolicką przy kościele pw. Bł. Radzyma-Gaudentego w Gnieźnie na terenie nowo powstałej dzielnicy Winiary, gdzie zamieszkiwało od 1971 8500 osób. Pobudowano w l. 1983-95 świątynie w formie rotundy zwieńczonej dachem w kształcie korony królewskiej.

 

Dnia 9 IV 2003 r. zostały przekazane Gnieznu relikwie bł. Radzyma Gaudentego za zgodą Miroslawa Kardynała Vlka Prymasa Czech. Do ich znalezienia przyczynili się ks. Zbigniew Bukowski kapłan archidiecezji gnieźnieńskiej prowadzący duszpasterstwo w Tyńcu n/Sawaną w Czechach i pan Koncal archiwista Kurii w Pradze. Relikwie ponownie doznają czci po 965 latach.

Po konsultacjach w Watykanie 2004 r. metropolita gnieźnieński przekazał parafii pw. Radzyma Gaudentego w Gnieźnie wiadomość, że można używać przed imieniem Radzyma najwyższego tytułu ,,Święty”. Radzym został uznany świętym ,,ad modum culltus” i dlatego przysługuje mu tytuł ,,sanktus vel beatu”. Stanowi to potwierdzenie nieprzerwanej powszechnej tradycji świętości życia Radzyma. Poświadczają to przekazane kopie dokumentów (ks. L. Gładyszewski).